Terug op Europese bodem

Batumi – Sofia

Op 21 maart stapten we in Batumi op de boot over de Zwarte Zee naar Burgas in Bulgarije. Daarvoor hadden we een kleine reünie met Joe, de Zuid-Afrikaan die we in Gori waren tegengekomen. De Russische kapster Renata kwam nog even uit Tbilisi overwaaien om afscheid te nemen. Het deed me beseffen hoeveel mensen we hier na bijna vijf maanden Georgië achterlieten aan wie ik gehecht was geraakt.

Afscheid van Joe uit Zuid Afrika

Twee uur voor het inchecken wist de Oekraïense fietsenmaker me te vertellen dat er mijnen in de Zwarte Zee waren gelegd. Geen idee of waar was, maar ik kon er toch niets meer mee. Niet in een schilderachtige haven, maar op een verlaten, donker industrieterrein lag het vrachtschip dat ons naar Burgas in Bulgarije zou brengen.

Aan boord zaten bijna alleen maar truckers, en verder een Georgische familie en een Oekraïens stel. Ik had me voorbereid op verveling en zeeziekte, maar de twee dagen vlogen voorbij met behoud van maaginhoud. De stemming zat er goed in: de tafels in het restaurant stonden afgeladen vol met eten, wodka en wijn die de Georgische chauffeurs van huis hadden meegebracht. De oorlog in Oekraïne drukte zijn stempel op de vaart. Ieder half uur brachten de Georgische chauffeurs met een Slava Ukraina een toast uit, in de richting van hun vier Oekraïense collega’s en het stel, dat uit Charkov was gevlucht: Oleg en Klarysa (niet hun echte namen).

Onze hut

Ze zagen er bleek maar opgelucht uit. Twee dagen lang hadden ze het uitgehouden tussen het gedreun van granaatinslagen en beschietingen dat steeds dichterbij kwam. Daarna pakten ze hun spullen in en vertrokken met de auto naar de Oostgrens. Naar het Westen was geen optie, want daar zou Oleg aan de grens tegengehouden worden om beschikbaar te blijven voor het Oekraïense leger. Dus reden ze naar het Oosten, dwars door gebied dat de Russen in 2014 al hadden bezet. Onderweg kwamen ze voorbij een Oekraïens konvooi dat onder vuur was genomen. Uitgebrande voertuigen stonden langs de weg, terwijl ze de lijken ertussenin zagen liggen. De file van auto’s die het land probeerden te ontvluchten, werd onder vuur genomen, waarbij ze geen kant op konden. Terwijl ze de scherven van een projectiel tegen de auto hoorden tikken, zagen Oleg en Klarysa hoe de ruiten van de auto’s vlak achter hen sneuvelden. Later hoorden ze dat een aantal van de inzittenden het niet hadden overleefd. Op weg door Rusland naar Georgië zagen ze Russische colonnes met tanks voorbijrijden, op weg naar hun land dat zij net hadden achtergelaten. Aan de manier waarop ze erover praatten, kon ik horen dat ze deze indringende ervaring niet snel zouden loslaten. Ze waren blij dat ze nu op weg waren naar Europa, naar Montenegro, waar ze een nieuw bestaan hoopten op te bouwen.

Twee Oekraïense vrachtwagenchauffeurs

Vier Oekraïense vrachtwagenchauffeurs kwamen bij ons zitten. Ze waren in Georgië gestrand, toen ze daar hun lading hadden opgehaald. Maar net toen ze naar Kiev belden om te vragen waar die heen moest, was de oorlog uitgebroken en nam niemand de telefoon meer op. Na enkele weken wachten werd besloten dat Kiev onbereikbaar was en dat ze moesten omrijden via Hongarije om de lading in het westen van Oekraïne af te leveren. Een van de chauffeurs liet foto’s zien van zijn vrouw en kleine kinderen, waar hij al een paar dagen lang niets meer van had gehoord. De jongste twee chauffeurs waren vastbesloten om in de oorlog te gaan vechten. ‘Moet je dat wel willen,’ vroeg ik hem, ‘Bijna niemand verlaat zo’n oorlog zonder trauma’s. Je vecht voor je vrouw en kinderen die je straks niet meer herkennen als je onder de trauma’s uit die oorlog thuiskomt. Wat heeft je vrouw nou aan een man die na de oorlog iedere nacht badend in het zweet naast haar in bed ligt te schreeuwen, terwijl zijn kinderen doodsbang voor hem zijn? Iedereen kan leren met een geweer om te gaan, maar je land heeft ook vrachtwagenchauffeurs nodig om kleren en eten te brengen. Zou je je land en je familie daar niet een veel groter plezier mee doen?’ Wat wist ik er ook eigenlijk vanaf.. Hij keek me aan en haalde z’n vinger als een mes langs zijn keel terwijl hij ‘ Ruski’ zei.

Uitlaatbeurt op het dek

Met het alcoholpromillage steeg de stemming onder de chauffeurs, er werd meerstemmig gezongen door de Georgiërs, en terwijl ik Amma op het dek uitliet, brak bijna een gevecht uit tussen de Georgische en Oekraïense chauffeurs. Uiteindelijk liep het met een sisser af, en toen weer beneden kwam was de jongste van de Oekraïense chauffeurs in tranen.

Van boord

Na twee dagen namen we afscheid van iedereen, en ik beloofde Klarysa en Oleg contact te houden toen we in Burgas van de boot stapten. Daar bezorgden we een Bulgaarse douanier nog een flinke hoofdpijn toen die de fietstassen wilde controleren. Na het doorzoeken van een zakje met onduidelijke reparatiespullen en de tas met eten zag ik hoe een onoplosbaar probleem zich in zijn hoofd aftekende: hoeveel zakjes met priegel-items zou hij bij zijn graaftocht door mijn tassen nog tegenkomen, en hoe moest hij alles in vredesnaam weer terug in die fietstassen krijgen? Na het openmaken van twee fietstassen was hij er al snel klaar mee en gaf ze terug, net toen zijn collega haar hand als in een derde tas met kleding had gestoken waar nog vier flessen testosteron onderin zaten… In stilte haalde ik opgelucht adem toen we verder mochten.

Naleving Bulgaarse verkeersregels

We reden de stad Burgas in, Bulgarije in, Europa in. De Georgische sneeuw en regen hadden we verruild voor de Bulgaarse zon. We zaten nu in een van de armste landen van de EU, maar na vijf maanden Georgië voelde Bulgarije als een land badend in weelde, met alleen maar flinke scheuren in de wegen, met strakke stalinistische hoogbouw die niet uit elkaar viel, en chauffeurs die me alleen maar soms afsneden en niet bijna altijd. Terwijl Amma braaf bij de fiets voor de supermarkt wachtte, stond haar baas binnen met open mond te kijken naar alle spullen die daar lagen: een enorme keuze aan groenten en fruit waar geen rotte plekjes op zaten, meer dan tien soorten melk in plaats van drie soorten, die de schappen van vijf moesten opvullen omdat de andere twee niet meer verkrijgbaar waren. En ik besefte dat het verschil met Nederland nog groter was. De wereld waar ik vandaan kwam, was een heel andere wereld geworden.

Ik fietste langs de hoogbouw, waar geen lelijke gele gasbuizen op twee meter hoog voor hingen, en ik vroeg me af of ik ooit weer zou kunnen wennen aan mijn leven in Nederland. Maar nu genoot ik ervan weer terug in Europa te zijn.

Wildkamperen in de appelboomgaard

Na een dagje in Burgas reden we de bergen in, genoten van de zon, lagen in de lunchpauze heerlijk in het gras en kampeerden in het wild, terwijl de jakhalzen overal om ons heen te horen waren, gelukkig op flinke afstand van de tent.

Opwarmen met een kop koffie in de vrieskou

‘s Morgens kon ik niet eens mijn tanden poetsen omdat al het water bevroren was, en ik moest eerst een half uur met een kop koffie opwarmen voordat ik weer verder kon. Even had ik me zorgen gemaakt of Amma het kamperen wel zou trekken, nu ze niets meer zag. Maar die vond het helemaal geweldig. Er waren geen straten meer waar ze omver werd gelopen, geen stoep waar ze vanaf kon vallen en geen deuren waar ze tegenaan botste. Af en toe moest ik haar uit een struik halen waar ze in vast was komen te zitten, maar dat leek ze zelf niet erg te vinden.

Zonsopgang in Biser

Wat was ik blij dat ik alsnog de kans kreeg Bulgarije wat beter te leren kennen. Vorig jaar had ik het verblijf in het land ingekort van twee weken naar vijf dagen, omdat we de route door de Griekse bosbranden had moeten verleggen. Iedere dag begon ik het land leuker te vinden, met z’n Balkanmensen die niet zo gepolijst zijn, waar je even energie in moet steken voordat ze ontdooien, en dan veel terugkrijgt.

Chinese theeceremonie bij Vera

Dat was ook de mening van de Nederlander Vera, waar ik in Plovdiv langsging. Ik had gevraagd of ik er kon logeren via het fietsnetwerk Warm Showers, maar omdat zij een kat had en ik een hond, durfde ze het niet aan. Een logeeradres zat er niet in, wel een uitnodiging voor een echte Chinese theeceremonie van een gediplomeerde theeschenker. Terwijl ze de ceremonie uitvoerde, vertelde Vera over haar eigen fietsreis naar Tokio. In Nederland zou ze daarna nooit meer kunnen aarden, en dus verhuisde ze naar een van de landen waar ze op haar fietsreis verliefd op was geworden: Bulgarije.

Uitzicht op de bergen vanaf een budgetmotel

De laatste avond voordat we Sofia bereikten, kon ik geen goede wildkampeerplek vinden en het werd donker. Het werd een budgetmotel: een vierkante oostblok-blokkendoos met een versleten tapijt. Maar het was alsof ik in de hemel was beland met een warme douche, een verwarming die warm genoeg werd, een bedlampje dat niet kapot was en sanitair dat ook nog aan de muur bleef hangen. Achter een snelwegrestaurantmaaltijd vers uit de magnetron voelde ik me een rijk mens. Ze konden in Georgië in elk geval veel beter koken dan in Bulgarije. Maar wat was het verder verschrikkelijke ongelijk verdeeld in de wereld. Als ik dit nu al zo ervaarde, hoe ongemakkelijk moest ik me straks voelen als ik over twee maanden in Duitsland of Nederland zou zijn?

In het appartement van Yana, Valentin en Toto

Op de laatste dag reden we door de bergen naar Sofia, naar Valentin, Yana en hun zoontje Toto. Die had ik vorig jaar op de camping in Noord Griekenland ontmoet. De laatste tien kilometer door Sofia werd een horrortocht door een verschrikkelijke storm. Vijfhonderd meter voor het eind werden we omver geblazen, waarbij gelukkig alleen de fietsgids flinke schade opliep.

De acteur Valentin Ganev bij het beeld van de Bulgaarse schrijver Vazov

In een van de buitenwijken hadden we een heel appartement voor onszelf: Yana en Valentin lieten ons slapen in de flat waar ze tot een half jaar geleden zelf hadden gewoond. De volgende dag gaf Valentin me een rondleiding in het Nationaal Theater, waar hij als acteur werkt. Bulgarije heeft een jonge maar rijke theatertraditie,. Die kwam tot bloei toen veel Russische theatermakers in de vorige eeuw voor de communisten hun land ontvluchtten en in Bulgarije kwamen wonen. Het was een heel bijzondere ervaring een kijkje te nemen achter de coulissen, in de kleedkamers, bij de geluidstechnicus en de kleermaker. De sfeer was vrolijk: pas sinds een week mochten voor het eerst in twee jaar eindelijk weer voorstellingen plaatsvinden voor volle zalen.

Een van de kleermakers van het Nationaal Theater

Nu we Sofia hebben bereikt, is het ook tijd om te kiezen hoe we verder gaan: door Zuid Europa via Macedonië en Albanië en met de boot naar Italië, of verder over de Sultan’s Trail door Oost Europa naar Wenen. De route via Macedonië en Albanië moet schitterend zijn, maar is ook zwaar met veel lange beklimmingen. Ik weet nog niet wat ik aan Amma heb, en wat ik zelf aankan. Ik weet dat ze vijf kilometer naast de fiets kan lopen zonder iets te zien, als ik haar steeds blijf zeggen waar ik ben, en haar voortdurend vertel wat ze moet doen. Voor ons beiden is dat geestelijk heel inspannend terwijl het lichamelijk ook veel vraagt. Houden we dat vol, als Amma op steile stukken tien of vijftien kilometer naast de fiets moet lopen? Ammas blindheid is iets te vroeg gekomen, of juist iets te laat. We hebben geen tijd meer om te oefenen, we moeten verder.

Amma en de mensen die aan het spoor werken